συνδιάταξη

Στη χημεία σημαίνει έναν ιδιαίτερο τύπο δεσμού. Διάφορα μέταλλα, ειδικά αυτά που ανήκουν στην όγδοη ομάδα του περιοδικού συστήματος (κοβάλτιο, νικέλιο, σίδηρος, λευκόχρυσος), δίνουν με ουδέτερα μόρια (του τύπου της αμμωνίας ή του νερού) ή με ομάδες ατόμων όξινου χαρακτήρα ενώσεις που ονομάστηκαν συνδιατεταγμένα σύμπλοκα. Ο τύπος αυτός των συμπλόκων μελετήθηκε από τον Βέρνερ και ο συνδιατεταγμένος δεσμός ερμηνεύτηκε από τον ίδιο ως ένας ιδιαίτερος τύπος του ομοσθενούς (λέγεται και ομοιοπολικός δεσμός). Αργότερα ο Σάιντουικ και ο Λόουρι επιβεβαίωσαν και επέκτειναν την θεωρία του Βέρνερ, με τη βοήθεια των νεότερων ανακαλύψεων για την ηλεκτρονική φύση του σθένους, και απέδειξαν το συσχετισμό του μέγιστου αριθμού της σ. ενός ιόντος με τον ατομικό αριθμό του στοιχείου. Ο μέγιστος αριθμός σ. για το υδρογόνο, που είναι 2, φτάνει στο 8 για στοιχεία με ατομικό αριθμό πάνω από το 35. Οι χημικές ιδιότητες των συνδιατεταγμένων ομάδων που σχηματίζουν ένα σύμπλοκο είναι τελείως διαφορετικές από εκείνες των άλλων ατόμων του ίδιου μορίου. Ο συνδιατεταγμένος δεσμός σπάει ευκολότερα από τον κοινό ομοιοπολικό. Εξάλλου, ο αριθμός της σ. παραμένει σταθερός για κάθε στοιχείο, ακόμα και αν μεταβάλλεται το σθένος του. Ως αριθμός της σ. νοείται ο μέγιστος αριθμός των ομάδων που μπορούν να ενωθούν στο κεντρικό άτομο. Ο αριθμός αυτός μεταβάλλεται γενικά από 4 έως 6, δεν εξαρτιέται, όπως το σθένος, από τον αριθμό των εξωτερικών ηλεκτρονίων, αλλά επηρεάζεται από τις διαστάσεις του κεντρικού ατόμου και των συνδιατεταγμένων ομάδων. Τυπικό παράδειγμα σχηματισμού συνδιατεταγμένων συμπλόκων είναι η μέθοδος κυανίωσης, που χρησιμοποιείται για την εξαγωγή του αργύρου και του χρυσού από τα ορυκτά τους. Συνίσταται στην κατεργασία των ορυκτών με περίσσεια κυανιούχου νάτριου ώστε να προκύψει το σύμπλοκο άλας και έτσι να κατακρημνιστεί το καθαρό μέταλλο με ψευδάργυρο. Ο χηλισμός είναι μορφή συνδιάταξης.